Kawa to prawdziwa zagadka

Kawa to prawdziwa zagadka

chroni przed chorobami, ale może też zaszkodzić

Kozy odkryły kawę

Pewnego dnia młody pasterz z Yemenu przyprowadził swoje stado kóz na płaskowyż porośnięty krzewami o czerwonych jagodach. Kozy rzuciły się z werwą do konsumpcji owych jagód. Nie byłoby nic w tym dziwnego, gdyby nie fakt, że po tej uczcie kozy szalały i beczały przez całą noc, jak gdyby zostały opętane przez czarne moce.   Osłupiały chłopak poszedł poradzić się mędrców, co z tym faktem począć. Uczeni przed daniem jakichkolwiek rad sami uraczyli się czerwonymi jagodami, aby sprawdzić, jaki efekt wywołają. Owoce zadziałały na nich orzeźwiająco i nadzwyczaj pobudzająco. Wieści o zadziwiających właściwościach owych jagód szybko się rozeszły. Arabowie nadali im nazwę qahwa, od której wywodzi się współczesna nazwa – kawa.  Jemenici i Etiopczycy rozpoczęli intensywną hodowlę krzewów kawowych. Port na Morzu Czerwonym – Mokka stał się ośrodkiem eksportu kawy na cały Środkowy Wschód.

Kawa jest znana na całym świecie

Kto by pomyślał, że kawa stanie się już na zawsze nieodłączną częścią życia większości współczesnych mieszkańców zachodniego świata. Dzisiaj nie możemy sobie wyobrazić towarzyskiego życia bez Starbucks, Café Nero, Costa….  Na hasło “kawa” Europejczykom  przychodzi do głowy włoskie espresso, czy francuskie café au lait, Amerykanom podwójne latte z cynamonem….

Nie mniej jednak kawa kwalifikuje się do używek, a zawarta w niej kofeina – najbardziej konsumowana na świecie substancja psychoaktywna – nadal pozostaje tematem badań naukowych. Kawa potrafi wspierać nasze zdrowie, ale w innych okolicznościach może doprowadzić do dyskomfortu, a nawet choroby.

W tym artykule odpowiem na następujące pytania:

1. Jak powstaje kawa, którą pijemy?

2. Trochę historii – w jaki sposób kawa stała się tak sławna i znana na całym świecie?

3. Co o korzyściach picia kawy piszą naukowcy?

4. Jakie jest niekorzystne działanie kawy?

5. Jaka jest bezpieczna dla zdrowia dzienna dawka kofeiny i jakie są zawartości kofeiny w różnych rodzajach kaw?

6. Na co uważać przy zakupie i parzeniu kawy?

Jak powstaje kawa, którą pijemy?

Wiecznie zielone krzewy kawowe z rodzaju Coffea, dorastające do 10 metrów, rodzą małe czerwone jagody. W każdej jagodzie znajdują się dwie pestki i to właśnie one są wykorzystywane jako surowiec do produkcji kawy.  Rodzaj Coffea zawiera aż 104 gatunki, ale najbardziej popularne i uprawiane są dwa: Coffea arabica, z której pochodzi około 70 % światowej produkcji kawy i Coffea canephora inaczej zwana Coffea robusta – pozostałe 30 % światowej produkcji.

plantacje kawy znajdują się w Brazylii

Z przeciętnego krzewu kawowego po 3-4 latach uprawy można zebrać około 4,5 kg owoców, a z nich uzyskać około 1 kg ziaren kawowych. Purpurowo czerwone jagody są zwykle zbierane ręcznie. Tylko na płaskowyżach Brazylii możliwe było wprowadzenie mechanizacji. Zbieracze przechodzą pomiędzy rzędami krzewów kawowych co 8-10 dni i wybierają do zerwania tylko te dojrzałe, czerwone owoce. Jak widać, jest to bardzo żmudna praca. 

Kawa posiada czerwone jagody

Ziarna są następnie suszone na słońcu przez wiele tygodni, skrupulatnie przewracane i chronione przed deszczem, a następnie sucha otoczka jest oddzielana od pestek. Druga metoda polega na mechanicznym oddzieleniu pulpy owocowej od ziaren. Ziarna przechodzą przez kanały wodne, gdzie są sortowane według ciężaru i wielkości. Następnie kawa poddana jest fermentacji, aby pozbyć się cienkiej warstwy śluzu otaczającej każde z ziaren. Takie ziarna suszy się na słońcu, bądź mechanicznie i usuwa się z nich cienką, pergaminową skórkę. Skrupulatnie poddaje się ziarna segregacji według wielkości i usuwa się te wadliwe. Zielone ziarna kawy o zapachu siana pakowane są do jutowych lub sizalowych worków i w takiej postaci eksportowane. 

W krajach docelowych kawa jest prażona w specjalnych obracających się bębnach w temperaturze około 280°C. Podczas prażenia diterpen zawarty w oleju kawowym – kafeol uwalnia się nadając prażonej kawie jej charakterystyczny zapach. Uprażone ziarna natychmiast się schładza i transportuje, ponieważ po tym procesie kawa nie powinna pozostawać długo nieskonsumowana. Kawa jest produkowana głównie w gorącym klimacie Ameryki Łacińskiej, Afryce, Wietnamie i Indonezji. Pierwotne miejsce jej uprawy – kraje arabskie nie są już wiodącym ośrodkiem jej eksportu.   

kawa mało prażona jest zdrowsza
kawa transportowana jest w jutowych workach

Trochę historii – w jaki sposób kawa stała się tak sławna i znana na całym świecie?

powrót do spisu treści

Słowo Qahwa pierwotnie oznaczało wino. Jemeńscy Sufi [I] traktowali napój z kawy jako środek oczyszczający duszę i pomocny przy koncentracji podczas śpiewania pieśni chwalących Boga.

Na początku XVI wieku kawa, poprzez port morski Mokka, została przetransportowana do Egiptu. Najpierw w Kairze, później w Syrii, a następnie w Istanbule – stolicy imperium Osmańskiego powstawały jak grzyby po deszczu miejsca, gdzie serwowano kawę i mężczyźni mogli podyskutować, posłuchać poezji lub pograć w gry. Jednak w połowie XVI wieku podjęto próby zamknięcia tych przybytków, ponieważ religijni szejkowie doszukali się w działaniu kawy na organizm ludzki podobieństwa z wpływem wina, napoju zabronionego przez Islam.  Poza tym „domy kawowe” były niejawnym rywalem dla meczetów, jako miejsc zgromadzeń. Po około 20 latach zakazu picia kawy, powróciła ona jednak do łask. Kawa zawitała do Europy w XVII wieku dzięki angielskim i duńskim kompaniom wschodnioindyjskim oraz armii Turków osmańskich maszerującej w górę Dunaju. 

sufi wielbią Boga tańcząc
Sufi wielbiący Boga śpiewem i tańcem

meczet sufitów
Mauzoleum Sufi Shah Nematollah Vali w Mahan, Kerman (Iran)

Pijalnia kawy została zapisana na kartach francuskiej historii

Przyjazd w 1669 roku do Paryża nowego ministra pełnomocnego sułtana tureckiego Mehmeta IV zmienił na zawsze życie Francuzów. [II] Ambasador turecki nie omieszkał ugościć w swojej paryskiej rezydencji na ulicy Tournon poddanych Króla Słońce napojem z kawy, która szybko zyskała ich uznanie.  Niewiele później pewien Sycylijczyk wpadł na genialny pomysł założenia dwóch ekskluzywnych pijalni kawy obok niedawno otwartej Komedii Francuskiej. Widzowie mieli tylko dwa kroki do miejsca, gdzie mogli degustując aromatyczny napój przedyskutować z dziennikarzami i krytykami obejrzane przedstawienia. Jedna z tych pijalni, słynna Procope, odegrała niebagatelną rolę w historii Francji. Była miejscem spotkań encyklopedystów i filozofów z Wolterem na czele, gdzie debatowano nad nowymi myślami filozoficznymi. To tam przyszli autorzy Deklaracji Praw Człowieka i Obywatela spotkali się z Benjaminem Franklinem  – ojcem Deklaracji Niepodległości Stanów Zjednoczonych. W Procope, w przeddzień zajęcia Bastylii, spotkali się rewolucyjni konspiranci: Danton, Condorcet, Robespierre i Marat.   

Symbol francuskiego śniadania – kawa i rogalik (croissant)  jest pomysłem… Polaka!

francuski rogalik został wynaleziony w Wiedniu

Francuskie śniadanie z kawą i rogalikiem stało się znakiem rozpoznawczym państwa nad Sekwaną. W zdumienie wprawia fakt, że rogalik nie narodził się nad brzegami Sekwany, tylko nad brzegami Dunaju podczas wojen austriacko-tureckich w okolicznościach iście komicznych.  Wczesnym, letnim porankiem 1683 roku austriacki piekarz zaalarmował wiedeńskie wojska, ponieważ zauważył żołnierzy tureckich robiących podkop pod murami Wiednia. W nagrodę za odwagę piekarzowi pozwolono formować ciastka na kształt mahometańskiego sierpa i w ten sposób powstały pierwsze rogaliki. Wiedeń zawdzięcza wolność polskim wojskom, które zostały wysłane z odsieczą przez króla Jana III Sobieskiego i zwycięsko pokonały armię turecką. Wyzwoliciele mieli prawo do łupów wojennych, wśród których znajdował się olbrzymi ładunek kawy przeznaczony dla żołnierzy osmańskich. Jeden z wojskowych – Jerzy Franciszek Kulczycki założył w centrum Wiednia kawiarnię pod szyldem „Niebieska Butelka” i zawarł umowę z odważnym piekarzem, aby do każdej filiżanki kawy mokka serwować jeden z jego sławnych rogalików.

To Maria Antonina – austriacka arcyksiężniczka i królowa Francji wprowadziła do Francji wiedeńskie rogaliki i kawę ze śmietaną – grand crème zaledwie dzień po jej zaślubinach z Ludwikiem XVI’tym.  

Wyrażenie „kawa po turecku” jest mylące, ponieważ Turcja jest jednym z wielu krajów, w których w ten sposób parzona jest kawa. Grecy nazywają ten rodzaj napoju „kawą po grecku”, podczas gdy Libańczycy, Egipcjanie, Syryjczycy, Palestyńczycy i Jordańczycy nie przejmują się zanadto nazwą i nazywają ją po prostu kawą.

Istnieją też inne tradycje picia kawy w arabskim świecie, gdzie do kawy dodawany jest kardamon i inne przyprawy. Istnieje tam zwyczaj podawania kawy podczas wizyty gościa: pierwszy raz zaraz po jego przybyciu gościa i drugi zaraz przed jego wyjściem. Czasami kawa w krajach arabskich jest serwowana zaraz przed lub po szklance czarnej, słodkiej herbaty, co może wprawić w osłupienie turystów z Zachodu. 

Co o korzyściach picia kawy piszą naukowcy?

powrót do spisu treści

Wszyscy wiemy, że kawa ma uzależniające właściwości. Każdy z pewnością miał szansę spotkać się z prawdziwym kawoszem, który tak manipuluje i ustawia czynności dnia codziennego, aby nie ominąć nabożnej chwili, kiedy będzie mógł delektować się kawą. Można by ustawiać zegarki według regularnych pór jego „rytuału” picia kawy. Taki rygor w przygotowaniu i piciu drogocennego napoju można zaobserwować tylko u niewielkiej grupy Japończyków celebrujących picie zielonej herbaty i milionów uzależnionych od picia kawy.

Czy w takim razie kawa może szkodzić, czy wręcz przeciwnie – dobrze wpływa na zdrowie? Na Węgrzech powiada się, że kawa z rana to lek, a po południu to trucizna. Chińska medycyna uważa ją za tonik na serce, ale pita w zbyt dużych ilościach może doprowadzić do palpitacji.

Naukowcy wciąż publikują artykuły o korzyściach dla zdrowia płynących z picia kawy i wręcz przeciwnie – jak kawa może zaszkodzić. Wiele z tych badań nie przekonuje – przeprowadzane są one na małej grupie badanych i przez zbyt krótki okres czasu. W innych badaniach, jak na przykład tych mówiących o rzekomym powodowaniu przez kawę astmy i raka płuc, badacze nie wzięli pod uwagę faktu, że wśród badanych znaleźli się nałogowi palacze tytoniu….

Nasuwa się automatycznie pytanie: czy pewne badania naukowe dotyczące kawy są  finansowane przez producentów i sprzedawców kawy? Kawa jest najbardziej popularnym napojem na świecie i plasuje się na drugim miejscu najczęściej obracanych na rynku handlowym dóbr światowych, zaraz po ropie naftowej. Do niedawna mnóstwo było wiadomości o szkodliwości kawy bezkofeinowej. Zdrowa metoda jej otrzymywania, przy użyciu pary wodnej, a nie substancji chemicznych, jest po prostu dużo droższa niż sprzedaż kawy z kofeiną.

Jedno jest pewne:

To skomplikowana mieszanina różnych antyoksydantów i innych substancji organicznych znajdujących się w kawie, jak na przykład kwas hydroksycynamonowy i kwasy cholorogenowe, działają prozdrowotnie, a nie wszystkim znany składnik kawy – kofeina.

Naliczono już około 200 badań naukowych opisujących korzystny wpływ kawy przy zapobieganiu ponad 150 problemów zdrowotnych. Postaram się przedstawić te z udziałem dużej liczby uczestników i prowadzone przez dłuższy czas.

Kawa może zmniejszyć ryzyko zachorowania na cukrzycę typu II

Składnik kawy pitej w umiarkowanej ilości – trigonelin (z ang. trigonelline) ma korzystny wpływ na organizm  w przebiegu cukrzycy, zmniejszając poziom lipidów i cukrów we krwi i zwiększając wrażliwość komórek na insulinę.[III]

Ostatnie badania wykazują, że umiarkowana konsumpcja kawy jest związana z niższą zapadalnością na cukrzycę typu II i chorobę Alzheimera. Z tego względu, że reaktywne formy tlenu (ROS, od ang. reactive oxygen species) uważa się za jedną z przyczyn rozwijania się tych chorób, a antyoksydanty zawarte w kawie je dezaktywują i mogą w ten sposób zmniejszyć ryzyko zapadalności na te choroby.[IV] 

Dzięki kawie mózg jest w lepszej formie

Kawa razem z winem i czekoladą, jeśli spożywane w rozsądnej ilości, mają pozytywny wpływ na funkcje poznawcze mózgu.[V] Jednakże potrzebne są dalsze badania, aby udowodnić faktyczny wpływ kawy na zmniejszone ryzyko demencji i ochronę przed spadkiem funkcji poznawczych.[VI] Spożywana w umiarkowanej ilości kawa zmniejsza ryzyko udaru mózgu.

Kawa redukuje ryzyko zapadnięcia na chorobę Parkinsona. Są także dowody na to, że kawa zwiększa aktywność części mózgu dotkniętych tą chorobą. Na około 10-15 lat przed diagnozą choroby Parkinsona przez medycynę klasyczną, pojawienie się chronicznych zaparć wraz z niemożnością wyczucia zapachu kawy jest dla lekarzy medycyny funkcjonalnej sygnałem do podjęcia starań w celu zapobiegnięcia rozwinięciu się choroby Parkinsona. Jest wtedy jeszcze duża szansa na odwrócenie biegu niekorzystnych procesów lub spowolnienie rozwoju choroby!  

Umiarkowane picie kawy pomaga walczyć z depresją i zmniejsza ryzyko samobójstw, o ile nie jesteśmy nadwrażliwi lub uczuleni na jej składniki. Kawa stymuluje centralny układ nerwowy i zwiększa produkcję neuroprzekaźników takich jak serotonina, dopamina i noradrenalina, które są odpowiedzialne za dobry nastrój. Składnik kawy trigonelin (z ang. trogonelline) w badaniach in vitro stymuluje uwalnianie dopaminy w synapsach (nie w ten sam sposób jak kokaina) oraz stymuluje wzrost dendrytów i aksonów komórek nerwowych, co może kompensować zmiany degeneracyjne w starzejącym się mózgu.[VII]

Dzięki kawie pożyteczne bakterie jelitowe mają się dobrze

Okazuje się też, że umiarkowane spożycie kawy miało pozytywny wpływ na skład mikrobioty jelitowej. Zaobserwowano wzrost ilości i metabolicznej aktywności korzystnej dla naszego zdrowia grupy bakterii jelitowych z rodzaju Bifidobacterium spp.  

Kawa zmniejsza ryzyko pojawienia się pewnych typów raka

Kawa zmienia procesy metylacji w DNA i dzięki temu zmniejsza ryzyko pojawienia się raka prostaty, raka wątroby, jelita grubego, raka jamy ustnej.[VIII]

W badaniu prowadzonym przez 11 lat, w którym wzięło udział około 10 000 kobiet w wieku menopauzalnym, wykazano, że wyższa dawka kwasów chlorogenowych obecnych w warzywach, owocach i kawie może byś skojarzona z mniejszym ryzykiem raka piersi.[IX]

W innym, przeprowadzonym na szeroką skalę i trwającym przez 15 lat badaniu wzięło udział 167 720 uczestników z różnych grup społecznych i etnicznych. Wykazano, że wraz ze zwiększeniem spożycia kawy malała liczba raka wątroby, jajników, melanomy i raka macicy i tarczycy.[X]

Kawa leczy chroniczny kaszel

Mieszanka kawy i miodu okazała się skutecznym lekiem przy leczeniu uporczywego, wielomiesięcznego, poinfekcyjnego kaszlu, skuteczniejszym od syntetycznego kortyzolu – prednizonu, który ma wiele groźnych skutków ubocznych.[XI]

Inne właściwości

Ponadto kawa podwyższa poziom adrenaliny w ciele, w ten sposób przygotowując go do zwiększonego wysiłku fizycznego i psychicznego. Posiada magnez i potas, który pomaga w lepszym przez komórki wykorzystaniu hormonu insuliny i wyregulowaniu poziomu cukru we krwi, redukuje też głód na słodycze i przekąski pomiędzy posiłkami oraz zwiększa spalanie tłuszczu, w ten sposób pomagając zrzucić zbędne kilogramy.

Pierwotnie podejrzewało się, że kawa może podwyższać ciśnienie krwi, ostatnie badania obalają to założenie.[XII]

Pita w umiarkowanych ilościach kawa ma korzystny wpływ na czynność nerek.[XIII]

Jakie jest niekorzystne działanie kawy?

powrót do spisu treści

Kawa działa jak narkotyk

Od prawie ćwierć wieku wiadomo jest, że kawa posiada diterpen zwany kafestolem, który ma działanie podobne do opiatów, czyli substancji psychoaktywnych pochodzących z opium.[XIV] Kafestol znajduje się zarówno w kawie z zawartością kofeiny jak i też w kawie bezkofeinowej. Kawa zawdzięcza swoje „narkotyczne” właściwości nie tylko kafestolowi, ale także innym związkom organicznym w niej się znajdującym. Nie jest ona tylko stymulantem mózgu i układu nerwowego, ale także działa jak długo działający opioid, w odróżnieniu od krótko działających substancji opioidowych jak heroina, oxykodon, fentanyl. 

Kawa niweluje poczucie zmęczenia

W pewnym badaniu naukowym poddano przez 16 godzin abstynencji od kawy ludzi regularnie ją pijących. Wśród nich znajdowali się ludzie, którzy wypijali codziennie dużo kawy i ci, którzy pili ją w małych ilościach. Następnie jednej grupie podano placebo, a drugiej kofeinę. Wszystkich poproszono o zdanie relacji z samopoczucia przed i po dostaniu dawki prawdziwej kofeiny, bądź placebo. Uczestnicy mieli zgłosić takie nieprzyjemne objawy jak: bóle głowy, poziom niepokoju, pobudzenia nerwowego. Musieli także wykonać szereg testów komputerowych na poziom uważności i zdolności poznawczych, zdolności zapamiętywania.  Ci, którzy zwykle pili kawę w większej ilości, po podaniu placebo mieli bóle głowy i nie mieli wyostrzonej uwagi, czyli typowe objawy zespołu odstawiennego.

Uczestnicy, którzy zwykle pili kawę w większej ilości, po podaniu kofeiny nie mieli żadnych objawów zespołu odstawiennego, ale ich poziom uwagi nie odbiegał od przeciętnego i nie był wyższy od poziomu uważności zanotowanego u uczestników badania pijących zwykle mało kawy i którzy dostali placebo.

Pomimo, że kawa powoduje zwykle wyostrzenie uważności i uczucie niepokoju, badacze doszli do wniosku, że ludzie pijący kawę w większej ilości wytworzyli odporność na powyższe działania kawy. Mogli oni się poczuć, że ich zmysły były wyostrzone po podaniu kofeiny, ale był to raczej efekt zniesienia męczących objawów odstawiennych…. 

Jeśli chodzi o poczucie niepokoju nie pojawiające się u nałogowo pijących kawę, autorzy artykułu zinterpretowali to w ten sposób, że ludzie pijący kawę w dużych ilościach uodporniają się na ten efekt jej działania i po prostu nie odczuwają już niepokoju.

Wniosek z tego badania jest następujący: nie ma żadnej realnej korzyści z konsumpcji kofeiny, ponieważ efekt działania kofeiny zaraz po jej użyciu wprowadza organizm ludzi pijących ja w dużych ilościach do normalnego staniu, w jakim zwykle są ludzie pijący kawę w małych ilościach lub ci, którzy jej w ogóle nie piją![XV]

Kawa według naukowców tak naprawdę nie pobudza, tylko likwiduje poczucie zmęczenia

kawa z French press nie jest filtrowana

Po wypiciu kawy wydaje nam się, że jesteśmy znowu pełni energii, a to jest tylko zmniejszone poczucie zmęczenia. Kofeina przyłącza się, zamiast produkowanej przez nasz organizm adenozyny, do receptorów adenozyny w naszych komórkach blokując w ten sposób jej działanie.

Adenozyna bierze udział w wielu reakcjach biochemicznych. Między innymi redukuje szybkość komunikacji pomiędzy neuronami, co skutkuje wolniejszym myśleniem, spowolnieniem czasu reakcji psychicznej i motorycznej na bodźce zewnętrzne, zmniejszeniem apetytu i obniżeniem koncentracji. Jednym słowem adenozyna sygnalizuje, że jesteśmy zmęczeni. Organizm wytwarza ją, aby przekazać nam wiadomość, że chce odpocząć i musi się zregenerować. Pijąc kawę „oszukujemy” go i włączamy „tryb pełnej gotowości do działania”, podczas gdy on nie jest fizjologicznie do tego przygotowany. Na dłuższą metę prowadzimy do systematycznego wyniszczania siebie samych pijąc regularnie zbyt duże ilości kawy. 

Co gorsza z biegiem czasu organizm podejmuje działania, aby zaradzić niebezpiecznej dla niego sytuacji i w odpowiedzi na obecność kofeiny wytwarza jeszcze więcej receptorów adenozyny w komórkach. Potrzebujemy teraz napić się więcej kawy, aby osiągnąć rzekomy stan pobudzenia i gotowości do działania. Zaczyna się tworzyć błędne koło uzależnienia od kawy – zaczynaliśmy rok temu od jednej filiżanki dziennie, dzisiaj pijemy już cztery. W dodatku organizm, według powyższego badania, uodparnia się na oczekiwane przez nas efekty działania kofeiny.  

Jeśli powyższe argumenty naukowców przekonują nas, aby zmniejszyć ilość wypijanej dziennie kawy, nie róbmy tego w nagły sposób. Zmniejszanie ilości przyjmowanej kofeiny stopniowo pozwoli zminimalizować bardzo nieprzyjemne efekty odstawienia. Kawa jest zakwalifikowana jako narkotyk! (więcej przeczytasz tutaj: https://adf.org.au/drug-facts/caffeine/, https://www.camh.ca/fr/info-sante/index-sur-la-sante-mentale-et-la-dependance/la-cafeine )

Kawa powoduje stany lękowe u osób posiadających pewien wariant genetyczny

Kofeina będąc antagonistą receptorów adenozyny A1 i A2  jest psychostymulantem, ale także substancją generującą stany lękowe u osób mających wariant genetyczny w genie  ADORA2A  (rs5751876). Napady niepokoju po wypiciu kawy są obserwowane u ludzi mających ten wariant i pijących mało kawy. Ludzie ci zwykle instynktownie wiedzą, że kawa z kofeiną im nie służy i po pierwszych mało przyjemnych z nią doświadczeniach po prostu jej unikają.

Kawa szkodzi w ciąży

Kofeina bez problemu dostaje się do płodu, który jest bardzo wysoko wrażliwy na tę substancję. Jeśli zwykłyśmy pić parę filiżanek kawy dziennie, koniecznie należy ją zredukować do maksimum jednej, a najlepiej w ogóle z niej zrezygnować. 

Niefiltrowana przez papierowe filtry kawa podwyższa „zły” cholesterol

Kafestol i kahweol obecne w kawie niefiltrowanej podwyższa poziom cholesterolu LDL. Może to stanowić problem u osób już mających zbyt wysoki poziom tego cholesterolu.  

Picie bardzo mocnej kawy nie jest korzystne przy już istniejącej cukrzycy i problemach kardiologicznych, powoduje też bezsenność

Podczas, gdy konsumpcja kawy może uchronić przed cukrzycą, napój z kawy w mocnej postaci (café corsé) może okazać się niebezpieczny dla osób już dotkniętych tą chorobą. To samo dotyczy osób z problemami kardiologicznymi.

Na składniki kawy lub mykotoksyny pleśni w kawie można mieć alergie

Niektórzy ludzie nie metabolizują kofeiny tak dobrze jak inni i są wrażliwi na podwyższony poziom adrenaliny powodowany przez działanie kofeiny.[XVI] Najbardziej popularne objawy nadwrażliwości lub wręcz alergii na białka obecne w kawie to: wysypki, egzema, bóle głowy i migreny, problemy z koncentracją, spuchnięty język i węzły chłonne, skłonność do irytacji, zmęczenie, palpitacje, zawroty głowy, ból w piersi, stany depresyjne, objawy podobne do grypy/przeziębienia, problemy z widzeniem, zimne poty, krótki oddech, spuchnięte powieki.

Warto sprawdzić, czy jest to reakcja na samą kofeinę, czy na inny składnik kawy i obserwować reakcje po wypiciu innych napojów z zawartością kofeiny.

Możliwe jest też, że reagujemy na mykotoksyny – czyli toksyny pleśni, którymi zanieczyszczona jest kawa. Badania wykazują, że większość popularnych w sprzedaży kaw jest zanieczyszczona mykotoksynami.[XVII]

Kawa nie jest polecana w przypadku choroby refluksowej, podrażnionej śluzówki przewodu pokarmowego, wrzodów, choroby Crohna

Kawa zawiera kwasy organiczne, które działają drażniąco na śluzówkę przewodu pokarmowego i pogarsza w ten sposób nieprzyjemne objawy zgagi, refluksu przełykowego, wrzodów oraz niekorzystnie działa w zespole jelita drażliwego, chorobie Crohna..

Jaka jest bezpieczna dla zdrowia dzienna dawka kofeiny i jakie są zawartości kofeiny w różnych rodzajach kaw?

powrót do spisu treści

rogalik i kawa to tradycyjne francuskie śniadanie

Według Europen Food Safety Authority (EFSA) [XVIII] bezpieczna maksymalna dawka kofeiny dla dorosłego człowieka to 400 miligramów dziennie.

Jedna filiżanka kawy parzonej o umownej objętości 250 ml zawiera 70–140 mg of kofeiny, przeciętnie 95 mg.[XIX]

Jedno małe espresso to zwykle 30-50 ml napoju i zawiera około 63 mg kofeiny.

Dzieci w ogóle nie powinny jej pić, a nastolatki nie powinny pić więcej niż 3mg kofeiny/kg ciała dziennie.

O wyeliminowaniu kofeiny lub jej znacznym ograniczeniu powinny pomyśleć osoby z ryzykiem zawału serca, palacze tytoniu, cierpiący na nadciśnienie, otyli, mający problemy z przewodem pokarmowym oraz ci o zbyt wysokim poziomie cholesterolu.

Zawartość kofeiny jest zmienna w zależności od techniki parzenia kawy, sposobu prażenia ziaren kawy, jej gatunku. Generalnie mówiąc, 95 mg kofeiny znajdziemy zwykle w jednej filiżance zaparzanej, mielonej kawie, przefiltrowanej przez papierowy filtr.

Wszelkie kawy smakowe sprzedawane np. w Starbucks bazują na jednym espresso, ale jeśli zawierają podwójne espresso, to już mamy około 126 mg kofeiny w jednym napoju. Kawa rozpuszczalna zawiera zwykle mniej kofeiny – jest to około 30–90 mg kofeiny na 250 ml napoju. Wbrew pozorom kawa bezkofeinowa zawiera około 3 mg kofeiny na jedną filiżankę.

Na co uważać przy zakupie i parzeniu kawy?

powrót do spisu treści

najlepiej pić przefiltrowaną kawę przez papierowy filtr

Najbardziej preferowaną metodą parzenia kawy jest ta, w której zawarte jest filtrowanie przez papierowy filtr. Kawy uzyskane metodą: espresso, French Press, gotowana kawa turecka  są klasyfikowane jako tak zwane niefiltrowane kawy. Niefiltrowana kawa zawiera diperteny, które podwyższają poziom złego cholesterolu.

Picie czystej kawy, zamiast napojów kawowych zawierających mleko krowie i cukier, jest zdecydowanie zdrowszą alternatywą.

Przed zakupem kawy warto:
  1. upewnić się, czy kawa pochodzi z upraw zrównoważonego rolnictwa. Na opakowaniu powinien widnieć certyfikat Fair Trade (np Rain Forest Alliance lub innych organizacji certyfikujących),
  2. wybrać kawę BIO, niezanieczyszczoną pestycydami, fungicydami i herbicydami. Na przykład marka Purity Organic Coffee jest wolna od sztucznych substancji, mykotoksyn i pleśni,
  3. wybierać lekko lub średnio prażone ziarna kawy, w ten sposób zostaną w nich prozdrowotne fenole. Bardzo mocno prażenie ziaren niszczy korzystne dla zdrowia substancje,
  4. mielić kawę we własnym zakresie. Można nawet pokusić się na ręczne mielenie w specjalnym młynku,
  5. pamiętać, że gatunek kawy Robusta ma większą zawartość akrylamidów, które w dużych dawkach powodują raka. Lepiej jest pić Arabikę.

Każdy organizm jest inny, z tego względu pojęcie nadmiernej konsumpcji jest różne dla każdego człowieka. Nie każdy odczuje niekorzystne oddziaływanie kawy w równym stopniu. Jednak warto trzymać się wytycznych odnośnie maksymalnej, dziennej ilości spożycia kawy, stworzonych przez kompetentne instytucje.

Jeśli picie kawy należy do najprzyjemniejszych codziennych rytuałów naszego życia i w żaden sposób nie moglibyśmy bez niej żyć, rozsądne byłoby umiarkowane jej picie, czyli w ilości 2-3 filiżanek dziennie. Przy takiej ilości będziemy czerpać wszelkie zdrowotne korzyści z picia kawy i nie doświadczać skutków działania jej „ciemnej strony”.

Czy kawa szkodzi?

Źródła i definicje:


[I] Wyznawcy sufizmu, czyli występującej w islamie mistyczno-ascetycznej ścieżki do poznania Boga. Sufizm nie jest lubiany przez islamskich radykałów, bo ze swoim łagodnym przekazem, często wyrażanym muzyką, stanowi zaprzeczenie wszelkiego fundamentalizmu.

[II] 1. Coffee and qahwa: How a drink for Arab mystics went global – BBC News, 2. Ces plantes qui ont marqué l’histoire, Hélène Tierchant , Edition Ulmer, 2016

[III] Experimental diabetes treated with trigonelline: effect on β cell and pancreatic oxidative parameters Zhou J, Zhou S, Zeng S.. Fundam Clin Pharmacol. 2013 Jun;27(3):279-87. doi: 10.1111/j.1472-8206.2011.01022.x. Epub 2011 Dec 16. PMID: 22172053.

[IV] Dark roast coffee is more effective than light roast coffee in reducing body weight, and in restoring red blood cell vitamin E and glutathione concentrations in healthy volunteers, Kotyczka C, Boettler U, and others, Mol Nutr Food Res. 2011 Oct;55(10):1582-6. doi: 10.1002/mnfr.201100248. Epub 2011 Aug 2. PMID: 21809439.

[V] Impact of Coffee, Wine, and Chocolate Consumption on Cognitive Outcome and MRI Parameters in Old Age, Haller S, Montandon ML, Rodriguez and others. Nutrients. 2018 Oct 1;10(10):1391. doi: 10.3390/nu10101391. PMID: 30275380; PMCID: PMC6212945.

[VI] Habitual coffee consumption and risk of cognitive decline/dementia: A systematic review and meta-analysis of prospective cohort studies, Liu QP, Wu YF, Cheng HY and others, Nutrition. 2016 Jun;32(6):628-36. doi: 10.1016/j.nut.2015.11.015. Epub 2015 Dec 31. PMID: 26944757.

[VII] 1.Trigonelline-induced neurite outgrowth in human neuroblastoma SK-N-SH cells, Tohda C, Nakamura N and others. Biol Pharm Bull. 1999 Jul;22(7):679-82. doi: 10.1248/bpb.22.679. PMID: 10443461. 2. Identification of coffee components that stimulate dopamine release from pheochromocytoma cells (PC-12). Walker J, Rohm B, Lang R, Pariza MWand others,Food Chem Toxicol. 2012 Feb;50(2):390-8. doi: 10.1016/j.fct.2011.09.041. Epub 2011 Oct 13. PMID: 22019894.

[VIII] Epigenome-wide association meta-analysis of DNA methylation with coffee and tea consumption, Karabegović I, Portilla-Fernandez E, Li Y and others. Nat Commun. 2021 May 14;12(1):2830. doi: 10.1038/s41467-021-22752-6. PMID: 33990564; PMCID: PMC8121846.

[IX] Individual Compounds, and Breast Cancer Risk in a Mediterranean Cohort: The SUN Project. Romanos-Nanclares A, Sánchez-Quesada and others , J Acad Nutr Diet. 2020 Jun;120(6):1002-1015.e5. doi: 10.1016/j.jand.2019.11.007, Epub 2020 Jan 22. PMID: 31982373.

[X] Prospective Study of Coffee Consumption and Cancer Incidence in Non-White Populations. Cancer Epidemiol Biomarkers Prev. Karabegović I, Portilla-Fernandez E, Li Y and others Park SY, 2018 Aug;27(8):928-935. doi: 10.1158/1055-9965.EPI-18-0093. Epub 2018 May 18. PMID: 29777049; PMCID: PMC6072575.

[XI] Honey plus coffee versus systemic steroid in the treatment of persistent post-infectious cough: a randomised controlled trial, Raeessi MA, Aslani J, Raeessi N, and others Prim Care Respir J. 2013 Sep;22(3):325-30. doi: 10.4104/pcrj.2013.00072. PMID: 23966217; PMCID: PMC6442828.

[XII] The effect of coffee on blood pressure and cardiovascular disease in hypertensive individuals: a systematic review and meta-analysis, Mesas AE, Leon-Muñoz LM, Rodriguez-Artalejo F and others,. Am J Clin Nutr. 2011 Oct;94(4):1113-26. doi: 10.3945/ajcn.111.016667. Epub 2011 Aug 31. PMID: 21880846.

[XIII] Coffee Consumption and Kidney Function: A Mendelian Randomization Study, Kennedy OJ, Pirastu N, Poole R,. Am J Kidney Dis and other. 2020 May;75(5):753-761. doi: 10.1053/j.ajkd.2019.08.025. Epub 2019 Dec 11. PMID: 31837886.

[XIV] Cafestol, a coffee-specific diterpene, induces peripheral antinociception mediated by endogenous opioid peptides, Luciana S Guzzo, Andrea C Perez and others, 14 February 2012 https://doi.org/10.1111/j.1440-1681.2012.05689.x

[XV] Association of the Anxiogenic and Alerting Effects of Caffeine with ADORA2A and ADORA1 Polymorphisms and Habitual Level of Caffeine Consumption,  Rogers, P., Hohoff, C., Heatherley, S. et al. Neuropsychopharmacol 35, 1973–1983 (2010). https://doi.org/10.1038/npp.2010.71

[XVI] https://www.caffeineinformer.com/caffeine-allergy-top-20-symptoms

[XVII] Simultaneous determination of mycotoxin in commercial coffee, Ana García-Moraleja Guillermina FontJordi https://doi.org/10.1016/j.foodcont.2015.04.031

[XVIII] https://www.efsa.europa.eu/fr

[XIX] How Much Caffeine in a Cup of Coffee? A Detailed Guide (healthline.com)

Zastrzeżenie

Prezentowane przeze mnie treści nie mogą być uważane za porady medyczne, nie zastępują konsultacji naturopatycznej oraz w niczym nie zastępują konieczności wizyty lekarskiej oraz leczenia w zakresie medycyny konwencjonalnej.
Add more content here...